Περίπτωση Νάξος: από το μερικό στο όλον

Φυσική ομορφιά, κλίμα και ένα συναρπαστικό σύνολο, μνημείων, αρχαιολογικών χώρων και μουσείων, συνθέτουν ένα πλούσιο, προσοδοφόρο αειφόρο κοίτασμα για τη χώρα μας, από το οποίο αντλούμε ελάχιστα -οικονομικά τουλάχιστον- οφέλη.

Ενώ πρόθυμα φαντασιωνόμαστε ανακάλυψη νέων πόρων που θα ενισχύσουν την ευημερία μας -χαρακτηριστική η έξαρση που δημιουργεί κατα καιρούς η είδηση για ανακάλυψη υδρογονανθράκων στο Αιγαίο- αδυνατούμε να εστιάσουμε στο πολιτιστικό απόθεμα, το οποίο είναι ήδη διαθέσιμο, έτοιμο να αποδώσει εφόσον το αξιοποιήσουμε.

Παρόλο που η καταγραφή και η συντήρηση του βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο, οι επενδύσεις σε υποδομές και έργα ανάδειξης είναι σημαντικής αξίας, το επιστημονικό δυναμικό αξιόλογο, το επόμενο στάδιο που είναι να λειτουργήσουν όλα αυτά αποδοτικά και αναπτυξιακά, παραμένει σε γενικές γραμμές μετέωρο, αναποτελεσματικό.

Η περίπτωση της Νάξου, είναι ένα παράδειγμα για το πως το μέρος χαρακτηρίζει το όλον. Σ’ένα νησί όπου η πολιτιστική κληρονομιά έχει βαρύνουσα αξία, ο στρατηγικός σχεδιασμός και η πολιτιστική πολιτική απουσιάζουν.

Πως αλλιώς μπορεί να χαρακτηριστεί το γεγονός ότι το βασικότερο μουσείο του νησιού, το Αρχαιολογικό, υπολειτουργεί εφετος (2 ημέρες την εβδομάδα) και μάλιστα κατά τη καλοκαιρινή σαιζόν, όταν θα πρεπε να παραμένει ανοιχτό ολόκληρη την εβδομάδα, αποκομίζοντας σημαντικά έσοδα από την αυξημένη επισκεψιμότητα των τουριστών, προσφέροντας παράλληλα πολλαπλάσιες θέσεις εργασίας σε φύλακες και άλλο προσωπικό;

Πως αλλιώς παρά βαρύτατη αμέλεια και ανυπαρξία πολιτικής βούλησης, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το γεγονός ότι το Βυζαντινό Μουσείο (κατ’ όνομα), ενός νησιού που έχει προσφέρει θαυμαστά ευρήματα στο ανάλογο Μουσείο της Αθήνας, δεν διαθέτει δικές του συλλογές, ούτε καν πληροφοριακό υλικό, αλλά παραμένει επί 21 χρόνια (!) σε διαδικασία προετοιμασίας;

Πως μπορεί να χαρακτηρίσει κανείς το γεγονός ότι εξαιρετικοί αρχαιολογικοί χώροι όπως το ιερό του Διονύσου ή ο ναός της Δήμητρας, με σοβαρές επενδύσεις ανάδειξης, βραβευμένες μάλιστα από την Europa Nostra, παραμένουν με ελεύθερη είσοδο, τη στιγμή που από τα έσοδα τους θα μπορούσαν να υποστηριχτούν δαπάνες φύλαξης και αξιοποίησης και άλλων επισκέψιμων μνημείων;

Πως μπορεί να χαρακτηριστεί το γεγονός ότι η ιδιαίτερη μεσαιωνική κληρονομιά του νησιού, πύργοι, μοναστήρια, κάστρα, ναοί, δεν προβάλλονται ως αυτόνομη θεματική ενότητα ικανή να προσελκύσει επισκέπτες όλες τις εποχές του χρόνου;

Φυσικά ούτε λόγος για ύπαρξη καταστημάτων πώλησης αντικειμένων του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων (ΤΑΠ), που επίσης θα αποτελούσαν πηγή εσόδων, και πλαίσιο δημιουργίας θέσεων εργασίας.

Η σειρά των διαπιστώσεων ατελείωτη, όμως η ανάγκη αποφάσεων και δράσεων επιτακτική:

Είναι καιρός η Τοπική Αυτοδιοίκηση με τη στήριξη της τοπικής κοινωνίας της Νάξου, να προωθήσει το σχέδιο- μελέτη «Μουσείου Κυκλαδικού Πολιτισμού», σε νέο κτήριο με τις απαιτούμενες προδιαγραφές, για την προβολή ενός από τους πρώτους πολιτισμούς της Ευρώπης. Ένα μουσείο, σημείο αναφοράς για όλες τις Κυκλάδες και όχι ένα απλό κέλυφος για τη παρουσίαση ανασκαφικών ευρημάτων, όπως (υπο)λειτουργεί σήμερα το υφιστάμενο.

Είναι καιρός το Βυζαντινό Μουσείο της Νάξου, να αποκτήσει ουσιαστική υπόσταση. Να εγκαινιάσει αίθουσες εκθεμάτων, που αποκαλύπτουν την ιστορία και τον πολιτισμό των νησιών του Αρχιπελάγους κατά το Βυζάντιο, την Ενετοκρατία και τους νεότερους χρόνους.

Είναι καιρός να αποκτήσουν τα μουσεία σύγχρονα ψηφιακά μέσα, που πληροφορούν για τους κρυμμένους θησαυρούς μνημείων της ενδοχώρας, παροτρύνοντας τον επισκέπτη να τους ανακαλύψει.

Είναι καιρός εμβληματικά θρησκευτικά μνημεία να αποκτήσουν τακτική φύλαξη, μένοντας ανοιχτά για το κοινό (Παναγία Δροσιανή, Παναγία Πρωτόθρονος, Αι Γιώργης Διασορίτης, Μονή του Φωτοδότη).

Είναι καιρός οι σημαντικοί επισκέψιμοι χώροι να αποκτήσουν ασφαλή πρόσβαση, χώρους στάθμευσης, αποτελεσματική σήμανση.

Τέλος είναι καιρός να συνειδητοποιήσουμε όλοι ότι η αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος του τόπου μας, προσφέρει προστιθέμενη αξία σε κάθε δραστηριότητα, δίνει πνοή ανάπτυξης πέρα από τους καλοκαιρινούς μήνες και ενισχύει την απασχόληση, που έχουν τόσο ανάγκη σήμερα κυρίως οι νέοι.

Ο στόχος είναι κοινός και η επίτευξη του απαιτεί συλλογικότητα και συνέργειες. Ας κάνουμε λοιπόν εφικτή αυτή τη φορά τη συνεργασία: πολίτες, τοπικοί φορείς και αυτοδιοίκηση, κυβερνητικοί θεσμοί και πολιτική ηγεσία, για να κατορθώσουμε πολλά από εκείνα που καταφέραμε μέχρι σήμερα να αμελήσουμε.

Μάριος Βαζαίος *

Ιούλιος 2016

* Οικονομολόγος-Πολιτιστικός manager

Εμπειρογνώμονας, Τομέας Πολιτισμού ΠΟΤΑΜΙ