Η συμμαχική βάση υποβρυχίων στην Αντίπαρο οργανώθηκε το 1941 από Έλληνες και Άγγλους. Σκοπός της ήταν να φυγαδεύονται προς τη Μέση Ανατολή Άγγλοι και Έλληνες πολεμιστές. Σημαντικό ρόλο στη δημιουργία και στη δράση της βάσης έπαιξε ο τολμηρός και ριψοκίνδυνος Χάρης Γραμματικάκης.
Μετά σύντομο χρόνο λειτουργίας η βάση προδόθηκε ή έγινε αντιληπτή από τους Ιταλούς με διάφορες επιπολαιότητες. Οι Ιταλοί με στρατιωτική δύναμη πολιόρκησαν το σπίτι του Σπύρου Τζαβέλα στον Άι Γιώργη της Αντιπάρου, που είχε το στρατηγείο του ο Άγγλος λοχαγός Άτκινσον. Μέσα στο σπίτι βρίσκονταν, εκτός από το λοχαγό, ο Κύπριος υπολοχαγός Κ. Κυπριάδης, ένας Άγγλος επιλοχίας κι ένας στρατιώτης. Στη μάχη που ακολούθησε τραυματίστηκε βαριά και πέθανε αργότερα ο επικεφαλής των Ιταλών ανθυπολοχαγός Ριπόλτζι, ενώ ο Άγγλος λοχαγός τραυματίστηκε σοβαρά στα πόδια.
Μετά τη μάχη ακολούθησαν συλλήψεις και περιπέτειες. Οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν πρώτα στη Σύρο, έπειτα στη Ρόδο και μετά πέρασαν από στρατοδικεία.
Σε μια πρώτη δίκη στο στρατοδικείο των Ιταλών στην Αθήνα καταδικάστηκαν σε θάνατο κι εκτελέστηκαν στο Νεκροταφείο Κοκκινιάς στις 23-2-1942 οι εξής:
1) Ο Άγγλος λοχαγός Τζων Άτκινσον.
2) Ο Κύπριος υπολοχαγός Κ. Κυπριάδης ή Δ. Αρβανιτόπουλος.
3) Ο ιδιοκτήτης του σπιτιού Σπύρος Τζαβέλας.
4) Ο ιδιοκτήτης του καϊκιού Φραγκίσκος Τσαντάνης.
5) Ο Αντιπαριώτης Βασίλης Πατέλης.
Σε θάνατο επίσης καταδικάστηκαν οι Ιωάννης Πατέλης και Γεώργιος Καπούτσος από την Αντίπαρο και ο αδελφός του Φραγκίσκου Γιάννης Τσαντάνης από την Παροικιά, αλλά η ποινή τους μετατράπηκε σε ισόβια , επειδή είχαν πολλά παιδιά. Σε πολύχρονες φυλακίσεις καταδικάστηκαν οι Νικόλαος Τσαντάνης και Ιωάννης Δεσύπρης. Τέλος σε θάνατο καταδικάστηκε η Ντόρα Νικοτσάρα, αλλά και η δική της ποινή μετατράπηκε σε ισόβια, χωρίς η ίδια να κάνει αίτηση χάριτος.
Οι Ιταλοί δεν έμειναν μέχρι εκεί. Προσπάθησαν με εκφοβισμούς και συνεχείς ανακρίσεις να εξαρθρώσουν όλο το δίκτυο των πατριωτών, που είχαν βοηθήσει τη λειτουργία της βάσης Αντιπάρου.
Στη δεύτερη δίκη του στρατοδικείου τον Ιούνιο του 1943 καταδικάστηκαν σε θάνατο οι εξής:
1) Γεώργιος Ζαμπέτας, διοικητής Χωροφυλακής Πάρου.
2) Μιχάλης Κρίσπης, Πρόεδρος της Κοινότητας Πάρου.
3) Ιάκωβος Ραγκούσης.
4) Βέρο Λικέρι, Ιταλός αντιφασίστας.
5) Αργύρης Μαρινόπουλος.
Καταδικάστηκαν σε ισόβια οι:
Πολυχρόνης Μουρλάς, Αγαπητός Κατρής και Αντώνης Μουστάκας.
Σε πολύχρονες φυλακίσεις οι: Γεώργιος Χρονίδης, Παναγιώτης Κουτσουράκης, Νικ. Μουρλάς, Θεολόγος Ρούσσος, Βενιζέλος Ραγκούσης, Μανώλης Λυράκης, Νικ. Δανάμπασης, Κατίνα Πατέλη, Θωμάς Παντελαίος, Ιερομόναχος Ηλίας, Μοναχός Γρηγόριος, Γεώργιος Πολυμενάκος (ανθυπασπιστής Χωροφυλακής), Ιωάννης Βάγιας (οπλίτης Χωροφυλακής), Γεωργία Δανάμπαση, Ιωάννης Τσαντάνης, Άννα Τζαβέλα, Αντώνης Γεράρδης, ο εφημέριος της Αντιπάρου, ο Εμμανουήλ Πατέλης, ο Γεώργιος Καπούτσος κ. ά.
Στην Ιταλία στο μεταξύ έπεσε ο Μουσολίνι και οι καταδικασμένοι σε θάνατο δεν εκτελέστηκαν. Ο Αντιπαριώτης Εμμανουήλ Πατέλης πέθανε στις φυλακές της Ρόδου και ο επίσης Αντιπαριώτης Γεώργιος Καπούτσος στις φυλακές της Ιταλίας.
Οι Αγαπητός Κατρής, Βενιζέλος Ραγκούσης, Παναγιώτης Κουτσουράκης, Πολυχρόνης Μουρλάς πήραν το δρόμο για το Νταχάου. Ο Κουτσουράκης και ο Μουρλάς δεν ξαναγύρισαν, πέθαναν εκεί. Τα στρατόπεδα θανάτου της Γερμανίας τα γνώρισαν κι άλλοι Παριανοί για άλλες αντιστασιακές πράξεις.
Ο Σπύρος Μαντζουράνης, ο Δημήτρης Χερουβείμ, ο Δημήτρης Παντελαίος από το Καμάρι, ο Φώτης Καστρουνής.
Ο Χάρης Γραμματικάκης, που έγινε θρύλος στην Πάρο, και αλλού, κατόρθωσε να ξεφύγει από τους Ιταλούς. Πέθανε στην Αθήνα το 1977 σχεδόν λησμονημένος.
(Τα στοιχεία τα συλλέξαμε μιλώντας με πολλούς πρωταγωνιστές της σπουδαίας αυτής ιστορίας, όταν το 1975, αμέσως μετά τη δικτατορία, προχωρήσαμε στην κυκλοφορία της «Παριανής Γνώμης». Όλα είχαν κρατηθεί κρυφά και όλοι που αντιστάθηκαν καταδιωκόντουσαν από τους νικητές του Εμφυλίου. Οι αντιστασιακοί έπρεπε να αισθάνονται ντροπή και φόβο!).
Χρίστος Γεωργούσης
καλησπερα σας τυχαια βρηκα τη σελιδα .. αναμεσα στους καταδικασμενους σε ισοβια ηταν και ο πατερας μου ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΡΟΝΙΔΗΣ ... ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΠΑΛΙΚΑΡΙ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ !!!
ΑπάντησηΔιαγραφήκαλο βραδυ σε πολυχρονες φυλακισεις και ο πατερα μου γεωργιος χρονιδης
ΑπάντησηΔιαγραφήΕνα μεγαλο ευχαριστω στον κυριο Γεωργουση που ανεδειξε αυτο το θεμα. Λέγομαι Χρονιδης Εμμανουηλ και πατερας μου ήταν ο Χρονιδης Γεωργιος. Κάποια στιγμη θα έρθω να αποτισω φορο τιμής στο ηρώο που ανεγερθη στη μνημη του πατερα μου και όλων των άλλων αφανων ηρώων της αντιστασης.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυγχαρητήρια στον κ. Γεωργούση για την προβολή αυτής της ξεχασμένη αλλά τ'οσοβω σοβαρής αντιστασιακής δράσης με τόσους εκτελεσμένους και καταδικασμένους αγωνιστές.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜια διόρθωση : ο εκτελεσμένος υπολοχαγός Διαμαντής Αρβανιτόπουλος ( ασυρματιστής της ομάδας) ήταν ελληνας το Κωστας Κυπριάδης ηταν ψευδώνυμο για τις ανάγκες της δράσης του).
Κατοικούσε στη Κοκκινιά (Νίκαια) του Πειραιά οπού με τραγική σύμπτωση μεταφέρθηκαν και εκτελέστηκαν οι καταδικασθέντες σε θάνατο .
Αφησε το τελευταίο του γράμμα λίγο πριν τουφεκισθει το οποι κυκλοφορησε από το ΕΑΜ ως μπροσουρα και δημοσιεύθηκε στηνπαρανο,η εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ" όργανό της ΚΕ του Ε.Α.Μ. φύλλο 15 της 25-3-1943 σε άρθρο με τίτλο "Ετσι πεθαίνουν οι Έλληνες" Το φύλλο αυτό βραβεύθηκε στη έκθεση παράνομου τύπου του Λονδίνου το 1943
Η επιστολή όπως δημοσιεύθηκε στη εφημερίδα
23-2-43
"Προς το Ε.Α.Μ. της Ελλάδας προς τον ελληνικό λαό,
Σήμερα τα ξημερώματα πέφτουμε ηρωικά από το βόλι του φασισμού, γιατί στην υπηρεσία της Πατρίδας μας πολεμήσαμε ενάντιά του για τη λευτεριά του ελληνικού λαού και όλων των λαών που στενάζουν κάτω από το βάρβαρο φασιστικό ζυγό.
Πεθαίνουμε με την πίστη ότι το χαμό μας θα εκδικηθούν τα ένδοξα παιδιά του λαού μας , που μάχονται σ’ όλες τις κορφές των ιστορικών μας βουνών.
Καλούμε όλο το λαό να συσπειρωθεί κάτω από το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο και γύρω σε κάθε αντιφασιστική οργάνωση με πίστη και πειθαρχία , πλάι στον ένδοξο κόκκινο στρατό και στους μεγάλους συμμάχους του Άγγλους, να πολεμήσει ηρωικά το φασιστικό τέρας με τους προδότες δορυφόρους του.
Πεθαίνουμε υπερήφανοι για τη λευτεριά μας , που θέλει θυσίες, πεθαίνουμε υπερήφανοι που βλέπουμε γύρω μας το φούντωμα των παρτιζάνικων σωμάτων των πρωτοπόρων του ξεσκλαβωμού.
Πεθαίνουμε ευχαριστημένοι διότι ε προλάβαμε να δούμε τας προόδους του ηρωικού κόκκινου στρατού και τις επιτυχίες των μεγάλων μας συμμάχων στην Αφρική, την απαρχή της καταστροφής του φασισμού και ναζισμού.
Ε προλάβαμε να ακούσουμε το SOS των βάρβαρων εχθρών της ανθρωπότητας και του πολιτισμού.
Προσέξτε αδέλφια μας να κάνετε μια νέα και δίκαιη κοινωνία και πρώτη σας φροντίδα να ενδιαφερθείτε για τα ορφανά και χήρες και γενικώς για την Ελευθερία .
Η επιθυμία μου είναι η κορούλα μου να σπουδάσει καλά και να με αναπληρώσει στον τίμιο αυτόν αγώνα
Λυπούμεθα που δεν θα δούμε τις ένδοξες αυτές ημέρες της χαράς ολκών των σκλάβων .
Λυπούμεθα που δεν θα βρεθούμε στις γραμμές αυτές της μεγάλης παγκόσμιας παρέλασης των ελεύθερων λαών.
Ζήτω ο κόκκινος στρατός
Ζήτω το ένδοξο ΕΑΜ
Ζητώ στους μεγάλους συμμάχους μας
Ζητώ η αγωνιζόμενη α,νθρωπότης
Κώστας Κυπριάδης -Ασυρματιστής
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφή