Κάππαρη: Ευεργετικές ιδιότητες και τρόποι χρήσης

Όνομα: Κάππαρη

Επιστημονική ονομασία: Κάππαρις η ακανθώδης - Capparis spinosa

Οικογένεια: Καππαροειδών

Περιγραφή

Η κάππαρη είναι ένα μικρό, ανυπότακτο φυτό που σε πείσμα των συνθηκών φυτρώνει κυρίως δίπλα στη θάλασσα. Κατάγεται από τις χώρες της λεκάνης της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Ευδοκιμεί σε χέρσα λιβάδια, ακόμη και σε βραχώδη εδάφη.

Η Ελλάδα, με την καλοκαιρινή της ηλιοφάνεια, με την ποιότητα του χώματος και του εδάφους της, αποτελεί ένα ιδανικό τόπο για την καλλιέργεια αλλά και για την αυτοφυή ανάπτυξη του συμπαθέστατου αυτού θάμνου. Κατά την καλοκαιρινή περίοδο, μπορεί κανείς να την δει να φυτρώνει σε βράχους και τοίχους, όπως επίσης και κατά μήκος του δρόμου, μιας και για την ανάπτυξή της ιδανικά είναι τα πετρώδη, παραθαλάσσια και ακαλλιέργητα μέρη που συγκρατούν υγρασία και έντονη ηλιοφάνεια, όπως για παράδειγμα τα νησιά των Κυκλάδων.

Είναι ένας έρπων θάμνος με μικρά αγκαθάκια και βλαστούς που διακλαδίζονται και απλώνονται στο έδαφος. Φτάνει σε ύψος από 1-3 μέτρα, με εναλλασσόμενα ωοειδή φύλλα, με έντονες ραβδώσεις. Τα άνθη του φύονται μεμονωμένα, είναι μεγάλα και έχουν 4 πέταλα και πολυάριθμους στήμονες, το δε χρώμα τους είναι λευκό. Τα άνθη πριν ανοίξουν, στο στάδιο που είναι ακόμα οφθαλμοί, μαζεύονται και στη συνέχεια τοποθετούνται σε αλατισμένο νερό με ξύδι (τουρσί) αποτελώντας τη γνωστή κάππαρη του εμπορίου.

Η συλλογή της κάπαρης γίνεται κατά τους μήνες Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο, όταν ακόμα τα μπουμπούκια της δεν έχουν ανοίξει. Τα μπουμπούκια της κάπαρης και τα καπαρόφυλλα χρησιμοποιούνται σε πολλές συνταγές κυρίως μέσα σε σαλάτες και κρύα ορεκτικά πιάτα.

Από την κάππαρη, για τις βοτανοθεραπευτικές τους ιδιότητες χρησιμοποιούνται ο φλοιός της ρίζας, ο φλοιός και τα μπουμπούκια των λουλουδιών, που συλλέγονται την άνοιξη.

Η κάππαρη πολλαπλασιάζεται με σπόρο ή με μόσχευμα. Παρότι φυτρώνει εκεί που δεν την περιμένεις, οι δύο τρόποι πολλαπλασιασμού, στην πράξη έχουν πολλές δυσκολίες. Οι σπόροι της κάππαρης έχουν μια εξωτερική φλούδα που είναι πολύ δύσκολο να διαπεραστεί από το νερό για να βλαστήσει το έμβρυο. Ακόμη κι όταν βλαστήσει ο σπόρος και βγει το φυτό βάζοντας τα στη τελική θέση αναμένουμε συνήθως στα τέσσερα φυτά να επιζήσει το ένα.

Συστατικά

Η κάππαρη έχει πολύ λίγες θερμίδες, για αυτό είναι μια εκπληκτική τροφή για όσους θέλουν να χάσουν βάρος ή να διατηρήσουν τη γραμμή τους. Μία κουταλιά της σούπας έχει μόλις 2 θερμίδες.

Αν και είναι ολιγοθερμιδική ωστόσο, διαθέτει ένα πλήθος βιταμινών και αντιοξειδωτικών στοιχείων, ιδιαίτερα ωφέλιμων για την υγεία μας. Η κάππαρη περιέχει αρκετή ποσότητα πρωτεΐνης, (2 γρ. ανά κουταλιά σούπας).

Περιέχει επίσης, βιταμίνες Α, Ε, C, K, Nιασίνη, Ριβοφλαβίνη & Φολικό οξύ, Aσβέστιο, μαγγάνιο, σίδηρο, μαγνήσιο & χαλκό και σελήνιο, λιπαρά οξέα, κατά κύριο λόγο λινολεϊκό οξύ και φλαβονοειδή. Το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό που καθιστά την κάππαρη σπουδαία τροφή είναι ακριβώς αυτή η υψηλή περιεκτικότητά της σε φλαβονοειδή (ουσίες με έντονη αντιοξειδωτική -και όχι μόνο- δράση), όπως η κερκετίνη, η ρουτίνη και η καμφερόλη. Περιέχει επίσης καπρικό οξύ, αιθέριο έλαιο και ένζυμα.

Ιστορία και παράδοση

Κατά την αρχαιότητα πίστευαν ότι η κάππαρη, εκτός από θεραπευτικές είχε και μαγικές ιδιότητες. Ο Γαληνός, ο διασημότερος ίσως ιατρός της αρχαιότητας μετά τον Ιπποκράτη και πατέρας της Πειραματικής Φυσιολογίας, στο έργο του «Περί τροφών δυνάμεως» κάνει εκτεταμένη αναφορά στην κάππαρη, τη θρεπτική αξία της αλλά και στον τρόπο επεξεργασίας της ώστε να γίνει βρώσιμη.

Ιατρικές χρήσεις της κάππαρης ή του εκχυλίσματος διαφόρων τμημάτων του φυτού αναφέρονται και από τον Διοσκουρίδη, ο οποίος τη συστήνει σαν φάρμακο για διάφορες παθήσεις. Συνιστούσε επίσης τα φύλλα και τη ρίζα του για την καταπολέμιση των οιδημάτων. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι τη χρησιμοποιούσαν σαν φάρμακο για το μετεωρισμό αλλά και κατά των ρευματικών παθήσεων.

Θεραπευτικές δράσεις και χρήσεις

- Μελέτες δείχνουν ότι η κερκετίνη που περιέχει η κάππαρη δρα σαν αντιισταμινικό (υποβοηθώντας έτσι σε καταστάσεις αλλεργίας) ενώ παράλληλα παρουσιάζει αντιβακτηριδιακές, αντί-υπερτασικές, αναλγητικές, αντικαρκινικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.

- Στη φαρμακευτική χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις αδυναμίας, ως διεγερτικό της κυκλοφορίας και των αναπνευστικών λειτουργιών.

- Δίνεται στις έγκυες πριν από τη γέννα για να προκαλέσει συσπάσεις στη μήτρα.

- Ο φλοιός έχει διουρητικές ιδιότητες και εκτιμάται σαν απολυμαντικό των νεφρών.

- Σταματά τη διάρροια και τους σπασμούς στο στομάχι και το έντερο, ενώ χρησιμοποιείται και κατά της ανικανότητας.

- Χρησιμοποιείται στα τσιμπήματα από σφήκες και στα δαγκώματα φιδιών.

- Ανακουφίζει από πόνους στο στομάχι και φουσκώματα.

- Ο φλοιός της ρίζας έχει αιμοστατικές ιδιότητες σε περιπτώσεις εσωτερικής αιμορραγίας.

- Βελτιώνει την όρεξη

- Ο φλοιός της ρίζας χρησιμοποιείται στη θεραπεία διαφόρων παθήσεων όπως αρθρίτιδες, ρευματισμοί και πονόδοντοι.

- Είναι επίσης γνωστή για την πρόληψη της συμφόρησης στο στήθος.

- Η κάπαρη είναι ισχυρή πηγή φυτικών ινών. Οι φυτικές ίνες βοηθούν στην δυσκοιλιότητα λόγω των ιδιοτήτων τους. Μια κουταλιά της σούπας κάπαρη περιέχει 0,3 γραμμάρια φυτικών ινών, περίπου 3% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης φυτικών ινών.

- Η κάπαρη βοηθά στον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα.

- Το αφέψημα της κάππαρης χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση των κολπικών μυκητιάσεων.

Άλλες χρήσεις

- Η κάπαρη είναι καλή για το ξηρό δέρμα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα στο δέρμα για να το κρατήσει ενυδατωμένο.

- Χρησιμοποιείται στη θεραπεία διαταραχών του δέρματος όπως η ερυθρότητα του δέρματος, ο ερεθισμός και σπυράκια.

- Βοηθά στην επιβράδυνση της διαδικασίας γήρανσης, χάρη στις αντιοξειδωτικές της ιδιότητες.

- Χρησιμοποιείται επίσης, ευρέως, σε προϊόντα περιποίησης μαλλιών, δεδομένου ότι είναι πλούσια σε βιταμίνη Β και σίδηρο.

Παρασκευή κάππαρης τουρσί

Αφού πρώτα πλύνετε και στραγγίσετε τη φρέσκια κάππαρη, τη ζεματάτε σε βραστό νερό για 2-3 λεπτά ανάλογα με το μέγεθός της. Δε χρειάζεται να μαλακώσει πολύ. Στη συνέχεια τη στραγγίζετε και την ξεπλένετε με χλιαρό, τρεχούμενο νερό.

Την στραγγίζετε και πάλι, πολύ καλά και τη μεταφέρετε σε ένα μεγάλο και γυάλινο κατά προτίμηση βάζο, γεμίζοντας περίπου τα 2/3 του με τις μπαλίτσες και τους βλαστούς. Τα καλύπτετε με άλμη (δείτε οδηγίες παρακάτω) και τα αφήνετε για περίπου έναν μήνα, ανακινώντας κάθε τόσο το βάζο. Μόλις είναι έτοιμη, στραγγίζετε προσεκτικά, πετάτε την άλμη και αποθηκεύετε τις μπαλίτσες, τους βλαστούς και τα φύλλα σε σακουλάκια στο ψυγείο. Διατηρούνται για ένα περίπου χρόνο.

Για το μίγμα της άλμης θα χρειαστείτε σαλαμούρα (αλατόνερο) και λευκό ξίδι. Για τη σαλαμούρα η αναλογία είναι 4 κουταλιές της σούπας ημίχοντρο αλάτι για κάθε λίτρο νερού. Διαλύετε το αλάτι σε ζεστό νερό και το αφήνετε να κρυώσει. Όταν βάλετε στη γυάλα την κάπαρη, ρίχνετε ίσα μέρη από τη σαλαμούρα (αλατόνερο) και το λευκό ξίδι.

Ενδιαφέροντα

- Πέρα από τα οφέλη για την υγεία μας, ο κύριος λόγος που η κάππαρη είναι τόσο δημοφιλής και την προσθέτουμε σε σαλάτες ή κύρια πιάτα όλων των ειδών είναι το μοναδικό άρωμα και η πικάντικη γεύση της, που συμπληρώνουν έξοχα όλα τα φαγητά και ιδίως τα όσπρια.

- Στην Τήνο και συγκεκριμένα στο παραδοσιακό χωριό Ποταμιά, διοργανώνεται κάθε χρόνο η «γιορτή της κάππαρης» όπου στους επισκέπτες προσφέρονται εξαιρετικοί μεζέδες, με βάση την κάππαρη.

- Τα κλωνάρια της κάπαρης και τα φύλλα της είθισται να προσφέρονται ως μεζές και φυσικά μπορούν να προστεθούν σε σαλάτες, μακαρονάδες, ψητά ψάρια και σε κάθε είδους πιάτο με λαχανικά.

- Η αποξηραμένη κάπαρη καλό είναι να μένει σε ζεστό νερό για περίπου τρεις ώρες και μετά να ζεματιστεί σε βραστό νερό, καθώς η γεύση της είναι πολύ έντονη.

- Η κάππαρη είναι πιθανόν το περισσότερο ξεροφυτικό φυτό της Μεσογειακής ζώνης. Στην Ισπανία το χρησιμοποιούν για να σχηματίσουν αντιπυρικές ζώνες καθότι σε διαστήματα μεγάλης ξηρασίας το φυτό δεν πέφτει σε θερινή νάρκη, όπως κάποια άλλα που ξεραίνονται εντελώς, αλλά διατηρεί τους χυμούς στους ιστούς της.

- Επίσης από την ξυλεία του δέντρου, που είναι ιδιαίτερα ανθεκτική, κατασκευάζονται σανίδες και βάρκες.

Προφυλάξεις

Λόγω της επεξεργασίας της περιέχει αρκετό νάτριο (αλάτι). Σε περίπτωση που θέλετε να μειώσετε το νάτριο που περιέχει ξεπλύνετέ την πριν την κατανάλωση.

Προσοχή: Το παραπάνω άρθρο έχει ενημερωτικό σκοπό. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή ή πριν αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, ζητήστε τη γνώμη του κατάλληλου επαγγελματία υγείας ή διατροφολόγου. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν παρενέργειες.

πηγή: http://enallaktikidrasi.com/2016/03/kappari-idiotites-kai-xrisi/