Μνημονιακά διλήμματα

Ας προβληματιστούμε για το μέλλον της χώρας μας, για τις επιλογές που έχουμε και για τις συνέπειες αυτών των επιλογών.

Θα προσπαθήσουμε μαζί να ξετυλίξουμε το κουβάρι των μελλοντικών εξελίξεων, χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς ιδεοληψίες, χωρίς εκβιαστικά ψευτοδιλήμματα. Τα δίπολα «Μνημόνιο – Αντιμνημόνιο», «Ευρώ – Δραχμή», «μέσα-έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση» είναι ανυπόφορα εγκλωβιστικά όταν δεν συνοδεύονται από τον ανάλογο προβληματισμό και την απαραίτητη τεκμηρίωση της κάθε πιθανής επιλογής. Δεν έχει νόημα να υποστηρίζουμε την παραμονή στο Ευρώ μόνο και μόνο επειδή «είμαστε ευρωπαϊστές» ή την έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση μόνο και μόνο επειδή πιστεύουμε ότι «η Ε.Ε. είναι η Ευρώπη των μονοπωλίων».

Θα αξιολογήσουμε λοιπόν τις δυνατές επιλογές και θα εκτιμήσουμε τις καταστάσεις που θα προκύψουν από αυτές. Από τον προβληματισμό που ακολουθεί θα προκύψει και ο «οδικός χάρτης» του μέλλοντός μας.

Καταγγελία του...

Μνημονίου

Το πρώτο σταυροδρόμι χρονοθετείται λίγο μετά τις εκλογές της 17ης Ιουνίου 2012:

Καταγγελία του μνημονίου ή όχι;

Ας ξεκινήσουμε απαντώντας θετικά στο ερώτημα. Ποια θα είναι η επόμενη μέρα;

Μονομερής καταγγελία του μνημονίου και της δανειακής σύμβασης θα επιφέρει διακοπή των δανειακών πληρωμών και των εισπράξεων από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και το ΔΝΤ. Η χώρα δεν θα πληρώνει τοκοχρεωλύσια αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να καλύψει τα έξοδά της χωρίς δάνεια. Αυτό θα ήταν δυνατό αν τα έσοδα κάλυπταν τα έξοδα προ τόκων, αν είχαμε δηλαδή πρωτογενές πλεόνασμα.

Σύμφωνα με το τελευταίο μηνιαίο δελτίο εξέλιξης του προϋπολογισμού (συνημμένο), το πρωτογενές έλλειμμα για το πρώτο 4μηνο του 2012 ανέρχεται στα 1.726 εκ. €. Ακόμα και αν «παγώναμε» κάθε πληρωμή εξοπλιστικών προγραμμάτων (53 εκ. €) και κάθε πληρωμή δημόσιας επένδυσης (956 εκ. €) – με ότι αυτό συνεπάγεται – δεν θα μπορούσαμε να καλύψουμε το πρωτογενές έλλειμμα. Επιπλέον, μόλις ανακοινώθηκε ότι κατά το μήνα Μάιο 2012, τα έσοδα εμφανίζουν νέα υστέρηση πάνω από 1 δις €.

Με αυτά τα δεδομένα, για να μπορέσουμε να σταθούμε στα πόδια μας χωρίς δάνεια, θα πρέπει να υποστούμε άμεση δημοσιονομική προσαρμογή περίπου 3 δις €. Για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, αναλογιστείτε ότι από τη μείωση των κύριων και επικουρικών συντάξεων του 2012 θα εξοικονομηθούν 325 εκ. €. Υπολογίστε πόσο εύκολη θα είναι εξοικονόμηση των 3 δις €, όχι σταδιακά, αλλά άμεσα, λίγες εβδομάδες μετά την καταγγελία του μνημονίου.

Όσοι πιστεύουν ότι είναι δυνατή η καταγγελία του μνημονίου με ταυτόχρονη αποκατάσταση μισθών και συντάξεων και επιστροφή του (άδικου και παράνομα εισπρατόμενου μέσω της ΔΕΗ) Ειδικού Τέλους Ηλεκτροδοτημένων Ακινήτων, πλανώνται οικτρά.

Ευρώ ή Δραχμή

Το επόμενο ερώτημα που θα μας τεθεί αμείλικτα, ένα μήνα μετά την καταγγελία του μνημονίου, είναι:

Μέσα ή έξω από το ευρώ;

Η αδυναμία άμεσης κάλυψης του «ανοίγματος» εξόδων - εσόδων θα μετατρέψει το ερώτημα σε τελεσίγραφο: Είτε διακοπή τακτικής πληρωμής των λειτουργικών δαπανών του προϋπολογισμού (το οποίο σημαίνει τμηματικές πληρωμές μισθών και συντάξεων, πληρωμές «έναντι οφειλής», πληρωμή με έντοκα γραμμάτια κ.α.) ή έξοδος από το ευρώ με σκοπό την πληρωμή με «φρεσκοτυπωμένο» πληθωριστικό χρήμα.

Τι θα ακολουθήσει την έξοδο από το Ευρώ;

Αντιγράφω από άρθρο του καθηγητή Κώστα Λαπαβίτσα, στους Financial Times της 23.5.2012 :

«Το κόστος της εξόδου θα είναι σοβαρό… Θα υπάρχει παράλληλη κυκλοφορία της νέας δραχμής, του ευρώ και πιθανών άλλων μορφών χρήματος. Η μετατροπή των συμβάσεων θα προκαλέσει μία σειρά αντιδικιών. Οι ισολογισμοί των τραπεζών θα καταστούν προβληματικοί καθώς ορισμένα στοιχεία του ενεργητικού και του παθητικού που υπόκεινται σε ξένο δίκαιο θα παραμείνουν στο ευρώ. Θα παρουσιαστούν ελλείψεις σε πετρέλαιο, σε φάρμακα και σε τρόφιμα στα οποία έχουμε ελλειμματικό ισοζύγιο. Θα αυξηθούν οι χρεοκοπίες των επιχειρήσεων… Για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα θα απαιτηθεί έντονη κρατική παρέμβαση, κρατικοποίηση τραπεζών, περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων και μια σειρά διοικητικών μέτρων για να αντιμετωπιστούν οι προσωρινές ελλείψεις αγαθών.»

Στα παραπάνω προσθέστε το κόστος παραγωγής του νέου νομίσματος και μετάπτωσης των λογιστικών συστημάτων όλης της χώρας, τη ραγδαία υποτίμηση της νέας δραχμής, την εκτίναξη του πληθωρισμού πάνω από το 20% με συνέπεια την αύξηση των επιτοκίων, αύξηση του κόστους δανεισμού νοικοκυριών και επιχειρήσεων.

Σημειώστε ότι ο Κ. Λαπαβίτσας είναι από τους υπέρμαχους της επιστροφής στη δραχμή και υποστηρίζει ότι το χάος της εξόδου από το ευρώ είναι προτιμητέο από την παραμονή σε αυτό και στο μνημόνιο όπως ισχύει σήμερα. Ακόμα όμως και ο Κ. Λαπαβίτσας, ταυτίζει την καταγγελία της δανειακής σύμβασης με την έξοδο από το ευρώ.

Πέρα από κάθε αμφιβολία, η καταγγελία της δανειακής σύμβασης σήμερα μας οδηγεί κατευθείαν ή στη διάλυση ή στην έξοδο από το ευρώ. Οποιοσδήποτε υποστηρίζει κάτι διαφορετικό το κάνει είτε από άγνοια είτε από ιδιοτέλεια.

Επαναδιαπραγμάτευση

Ας γυρίσουμε λίγο πίσω, στο πρώτο μας δίλημμα «καταγγελία του Μνημονίου ή όχι» και ας επιλέξουμε το Μνημόνιο.

Το αμέσως επόμενο δίλημμα είναι τίθεται πιεστικά είναι:

Επαναδιαπραγμάτευση ή όχι;

Αν παραμείνουμε στο Μνημόνιο, έτσι όπως αυτό έχει διατυπωθεί και ισχύει, όπως αποδεικνύει η πορεία της εθνικής οικονομίας και η εξαθλίωση του ελληνικού λαού τα δύο χρόνια που πέρασαν, οδηγούμαστε με μαθηματική ακρίβεια σε κατάρρευση της οικονομίας και πλήρη διάλυση της κοινωνικής συνοχής.

Αν πριν από ένα χρόνο, η επαναδιαπραγμάτευση του Μνημονίου ακουγόταν ως «ευσεβής πόθος», σήμερα τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά. Οι ευρωπαίοι εταίροι έχουν πειστεί ότι ο δρόμος στον οποίο κινούμαστε είναι αδιέξοδος. Το μέτωπό Μέρκελ – Σαρκοζύ έχει ήδη διασπαστεί μετά την αλλαγή του Γάλλου προέδρου ενώ η Μέρκελ μετρά αντίστροφα τους μήνες παραμονής της στην εξουσία. Τα προβλήματα της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ιταλίας αποδεικνύουν ότι το πρόβλημα δεν είναι πλέον ελληνικό αλλά ευρωπαϊκό.

Η επαναδιαπραγμάτευση δεν θα είναι προσχηματική αλλά ουσιαστική, με χειροπιαστά αποτελέσματα. Θα πρέπει να επικεντρωθούμε στην ανάκτηση της εθνικής κυριαρχίας, αναστολή εφαρμογής νέων φόρων και κάθε άλλης μείωσης μισθών και συντάξεων και επίσπευση των διαρθρωτικών παρεμβάσεων με έμφαση στη διαφάνεια, στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και περιορισμό της φοροδιαφυγής.

Η χώρα θα επιστρέψει στην ανάπτυξη μέσα στον επόμενο χρόνο.

Βέβαια το δημόσιο χρέος παραμένει σε μη βιώσιμο ύψος. Μετά την επιστροφή στην ανάπτυξη και μετά τη σταδιακή εξάλειψη του πρωτογενούς ελλείμματος, η χώρα θα μπορέσει να απαιτήσει νέο – ουσιαστικό αυτή τη φορά – κούρεμα του χρέους, με συμμετοχή των ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, για να διατηρήσει την αναπτυξιακή της πορεία.