Το ΠΑΣΟΚ του 1974 και ο ΣΥΡΙΖΑ του 2012

Tου Άγγελου Στάγκου

Είναι ή δεν είναι ανάλογος του ΠΑΣΟΚ του 1974 ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ και θυμίζει ή δεν θυμίζει Ανδρέα Παπανδρέου ο Αλέξης Τσίπρας, είναι δύο από τα ζητήματα που κυριαρχούν στις πολιτικές συζητήσεις ανά την επικράτεια, αλλά και συχνά υπονοούνται σε δηλώσεις στελεχών διαφόρων πλευρών της λεγόμενης πολιτικής τάξης. Οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες, καθώς υπάρχουν αναλογίες, αλλά και ουσιαστικές διαφορές. Που σημαίνει ότι η αλήθεια είναι κάπου στη μέση.

Αναμφίβολα, το 2012 δεν είναι 1974, 1977, ή 1981, όχι μόνο γιατί υπάρχει μια αρκετά μεγάλη χρονική απόσταση. Η πολιτική συγκυρία είναι πολύ...

διαφορετική, η οικονομική συγκυρία απέχει παρασάγγας, η δομή και οι προσδοκίες της ελληνικής κοινωνίας σήμερα έχουν μικρή σχέση με τη δομή και τις προσδοκίες εκείνης της εποχής, το σημερινό διεθνές περιβάλλον είναι άλλου πλανήτη. Εκείνα που δεν έχουν αλλάξει είναι η ροπή προς τη συνωμοσιολογία και τη μυθοπλασία, όπως και η διάχυτη νοοτροπία περί κρατισμού και ρόλου της δημόσιας διοίκησης.

Τότε η Ελλάδα είχε μόλις βγει από ένα δικτατορικό καθεστώς που κατέρρευσε με εθνική ήττα και ένα σχετικά κοντινό παρελθόν διχασμού. Ο κόσμος λαχταρούσε για δικαιώματα και πολιτικές ελευθερίες, ταύτιζε τον κρατισμό με τον σοσιαλισμό, ακόμη και με τη σοσιαλδημοκρατία, ο «κακός» της εποχής ήταν η Ουάσιγκτον, το κομμουνιστικό μπλοκ έπαιζε σημαντικό ρόλο στη διεθνή γεωπολιτική στρατηγική, ο νεοπλουτισμός δεν είχε πάρει διαστάσεις, η διαφθορά υπήρχε αλλά ήταν σχετικά μικρής κλίμακας, η κοινή γνώμη ήλπιζε σε αλλαγές και αμοιβές που θα ανέβαζαν το βιοτικό της επίπεδο, η ελληνική και η διεθνής οικονομία ήταν σε άλλη φάση, ζούσε ακόμη και ήταν στα πράγματα η γενιά που είχε ζήσει την Κατοχή, τον Εμφύλιο και τις μαζικές μεταναστεύσεις.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου προσάρμοσε τη ρητορική και την πολιτική του στα χαρακτηριστικά της εποχής. Απευθύνθηκε στους «μη προνομιούχους» Έλληνες, αλλά σε αυτούς περιέλαβε τα φτωχότερα στρώματα, τους πικραμένους και περιθωριοποιημένους αριστερούς, τους επαγγελματίες, τους αγρότες που ακόμη πάλευαν να τα βγάλουν πέρα, τους νέους. Εκμεταλλεύτηκε επίσης φραστικά τον διπολισμό στη διεθνή σκηνή, αλλά όπως σωστά τόνιζε στους δικούς του ο τότε πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αθήνα, ο Μόντιγκλ Στερνς, «μην ακούτε αυτά που λέει ο Ανδρέας, να βλέπετε αυτά που κάνει».

Ο Α. Παπανδρέου είχε τότε δυνατότητα να ικανοποιεί ελπίδες και προσδοκίες. Να ανεβάσει μισθούς και συντάξεις (άλλο αν έβαλε τα θεμέλια για να φτάσουμε εδώ που βρισκόμαστε σήμερα) γιατί μπορούσε να κόψει χρήμα, να περιορίσει το αστυνομικό κράτος και να δώσει ελευθερίες, να ικανοποιήσει αυτιά, να διορίσει, να κατασκευάσει και να καλλιεργήσει μύθους. Χώρια από τη δεινότητα που είχε σαν άτομο, αλλά και τις γνώσεις του. Κυρίως όμως το ΠΑΣΟΚ ήταν δημιούργημά του, μπορούσε να το κατευθύνει όπως και όπου ήθελε, να κάνει θεαματικές «κωλοτούμπες», κανείς δεν ήταν σε θέση να τον αμφισβητήσει.

Αναμφίβολα, ο Αλέξης Τσίπρας απευθύνεται σήμερα στους πραγματικούς ή δήθεν «μη προνομιούχους» Έλληνες, χρησιμοποιεί διατυπώσεις και φράσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, αναφέρεται στην «αλλαγή», αλλά οι διαφορές του τότε με το τώρα είναι πολύ μεγάλες. Ο ίδιος δεν είναι «Ανδρέας», οι αντικειμενικές συνθήκες δεν επιτρέπουν υποσχέσεις που δεν μπορούν να υλοποιηθούν, απευθύνεται σε ένα λαό που ζούσε για μεγάλο χρονικό διάστημα και σε μεγάλο βαθμό σε επίπλαστη ευδαιμονία και η «αλλαγή» δεν είναι δυνατόν να σημαίνει επιστροφή ή διατήρηση ενός μοντέλου που έχει χρεοκοπήσει.

Επιπλέον, ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ ηγείται ενός κόμματος που αποτελείται από διάφορες «συνιστώσες» ακραίων και άκαμπτων μαρξιστικών απόψεων, η χώρα είναι ήδη χρεοκοπημένη και εξαρτάται εντελώς από τους δανειστές της, ανήκει σε ένα οικονομικό-πολιτικό πλαίσιο που ονομάζεται Ευρωζώνη και έξω από αυτό δεν υπάρχει ούτε παρόν ούτε ελπιδοφόρο μέλλον, ενώ ο ίδιος δεν έχει στη διάθεσή του χρόνο να προσαρμοστεί και τη δυνατότητα να προσαρμόσει τις «συνιστώσες» στην πραγματικότητα.

Με λίγα λόγια, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να υποδυθεί το ΠΑΣΟΚ της εποχής μας. Η συγκυρία δεν ανέχεται παλιοκαιρίσιες συνταγές και οι απόπειρες επανάληψης της Ιστορίας συχνά καταλήγουν σε φάρσες.